حیوانات هم خود را بیمه می کنند!

حیوانات هم خود را بیمه می کنند!

مترجم:سید حسین علوی لنگرودی

یکی از ویژگی های اغلب انسان ها، جسارت و ریسک پذیری بالای آنها در سنین جوانی و محافظه کاری و احتیاط در سنین میان سالی و سالخوردگی است.
تا چندی پیش تصور می شد که چنین وضعیتی در مورد حیوانات نیز مصداق پیدا می کند، اما یافته های جدید دانشمندان و جانورشناسان ثابت کرده است که حیوانات، چه در جوانی و چه در دوران پیری، به مراتب از انسان ها ریسک پذیرتر و جسورتر بوده و حاضرند برای بقای نسل خود به به هر کاری دست بزنند.
تحقیقات 38 ساله یک گروه از پژوهشگران باغ وحش سان دیه گو (1) و پارک حیوانات وحشی اسکوندیدو (2) در مورد یک نوع آهوی آفریقایی در خطر انقراض به نام "Nile Lechwe"، به نتایج و یافته های جالبی در مورد استراتژی تولیدمثل حیوانات انجامیده است.
در این پژوهش طولانی مدت، میزان زاد و ولد آهوهای آفریقایی ساکن در پارک حیوانات وحشی اسکوندیدو که درمنطقه ای به مساحت 36 هکتار و در کنار تعدادی از پرندگان و پستانداران در معرض انقراض نگهداری می شدند، مورد بررسی دقیق قرار گرفت. طی این مدت طولانی، 176 آهوی آفریقایی از مادر متولد شدند که از نظر نسبت جنسیتی الگوی خاصی را رعایت می کردند و همین مسئله، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرد.
براساس یافته های این محققان که رهبری شان را دکتر «فرد برکوویچ" (3) بر عهده داشت، مشخص شد که دوران باروری جنسی و زاد و ولد آهوهای آفریقایی، 12 سال به طول می انجامد که در طی این دوران، "استراتژی تولید مثلی" جانور تا حد زیادی تغییر می کند؛ به این صورت که میانگین به دنیا آوردن فرزندان نر در دفعات اول و دوم بارداری، 57 درصد و در دفعات بعدی (به ویژه از دفعه هفتم به بعد) بین 67 تا 75 درصد است. آن چه در این میان عجیب تر به نظر می رسد، این که به دنیا آوردن فرزند نر برای آهوی مادر به مراتب خطرناک تر و سخت تر است؛ چرا که جنین نر دارای وزن بیشتر و ابعاد فیزیکی بزرگ تری بوده و احتمال مرگ مادر در زمان زایمان فرزندان نر بسیار بیشتر است؛ به ویژه در مورد مادران مسن تر که به طورطبیعی، بیشتر در خطر مرگ در زمان زایمان قرار دارند.
اگر چه هنوز ثابت نشده که این نوع آهوهای آفریقایی قادر به تعیین جنسیت فرزندان خود هستند، اما تکرار شدن الگوی جنسیتی زاد و ولد درمیان اغلب آهوهای ماده ی مورد مطالعه دکتر برکوویج و همکارانش، این فرضیه را قوت می بخشد که این آهوها می توانند در سنین مختلف، فرزندانی با جنسیت خاص به دنیا بیاورند. حال اگر بپذیریم که این نوع آهوهای آفریقایی قادر به تعیین جنسیت فرزندان خود هستند، پس چرا به دنیا آوردن فرزندان نر را انتخاب کرده و مهم ترین و سؤال برانگیزتر این که چرا این کار را در سال های پایانی دوره باروری جنسی و زاد و ولد خود انجام می دهند که میزان مرگ و میر آنها در زمان زایمان، سه برابر، بیشتر از سال های نخستین باروری است؟
برای پاسخ به این سؤال می توان از نظریه "سن و ریسک" در مورد حیوانات کمک گرفت.بسیاری از حیوانات، با بالا رفتن سن، جسورتر و خطرپذیرتر می شوند و حاضرند برای تحقق اهدافی چون حفظ قلمرو، حفظ جفت و مهم تر از همه بقای نسل خود، تا پای جان بجنگند و حتی در این راه کشته شوند. اما چه رابطه ای بین ریسک پذیرتر بودن آهوهای آفریقایی و به دنیا آوردن فرزندان نر وجود دارد؟ آیا این استراتژی عجیب آهوهای مادر یک نوع "خودکشی عمدی" تلقی نمی شود؟ آیا این مادران فداکار نمی توانند در سنین پایین تر و با تحمل خطر کمتر، دست به این کار پرخطر بزنند؟

فداکاری برای بقای نسل

متخصصان علم جانورشناسی و رفتارشناسی حیوانات بر این اعتقادند که غریزه بقای نسل در نزد حیوانات، بسیار قوی است؛ به نحوی که شاهدیم تقریباً همه حیوانات برای دفاع از فرزندان خود دست به هر کاری حتی فدا کردن خود می زنند.علاوه بر این، مشخص شده است که این غریزه در میان حیوانات ماده بیش از حیوانات نر است و به همین دلیل است که گاهی شاهد مبارزه خونین و مرگبار حیوانات ماده با نرها بر سر فرزندانشان هستیم. حال اگر بخواهیم با دیدی کلی و جامع به این مسئله بنگریم، می توانیم استراتژی تولید مثل حیواناتی چون آهوی آفریقایی را در قالب "بیمه بقای نسل" توجیه کنیم. آهوهای ماده مورد بررسی دکتر برکوویچ، در سال های نخستین باروری خود با نسبتی تقریباً مساوی، فرزندان نر و ماده به دنیا می آوردند (به طور میانگین، 57 درصد فرزندان به دنیا آمده طی دو زایمان اول، نر و 43 درصد ماده بودند). اما این نسبت در سال های پایانی (به ویژه پس از سال هفتم) به حدود 70 به 30 تغییر پیدا کرد.
محققان معتقدند که به دنیا آوردن تقریباً مساوی فرزندان ماده در سال های نخستین باروری را بر این اساس می توان توجیه کرد که در این دوران، کیفیت و مرغوبیت ژن هایی که از طریق تولید مثل از مادر به نسل بعد منتقل می شود؛ بالاتر و بهتر بوده و به همین دلیل، مادران آینده دارای ژن های قوی تر و با کیفیت تری خواهند بود. بنابراین، کیفیت نسل بعد با به دنیا آوردن فرزندان ماده در زایمانهای نخستین تضمین و به عبارت بهتر "بیمه" می شود. و اما در مورد به دنیا آوردن فرزندان نر در سال های پایانی باروری نیز می توان چنین استدلال کرد که چون حیوانات نر قادرند در یک دوره زمانی با چند حیوان ماده جفت گیری و زندگی کنند، پس بهتر می توانند به فرایند افزایش تعداد و کمیت نسل بعدی کمک کنند و از انقراض نسل خود جلوگیری به عمل آورند.

پی‌نوشت‌ها:

1-San Diego Zoo/
2-Escondido will animal park
Fred Bercovitch-3

منبع:نشریه دانشمند -ش 548
/خ