نخل برداری؛ کهن‌ترین آیین عزاداری یزدی‌ها

نخل برداری؛ کهن‌ترین آیین عزاداری یزدی‌ها

خبرگزاری فارس: استان یزد یکی از مناطقی است که آیین عزاداری شهادت امام حسین (ع) در آن به شکل ویژه‌ای برگزار می‌شود و نخل‌برداری یکی از آیین‌های کهن آن به شمار می‌رود.

به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، مراسم نخل‌برداری در برخی شهرستان‌های استان نظیر مهریز و تفت به شکل ویژه‌ای برگزار می‌شود و این مراسم هر ساله از سراسر کشور حتی از کشورهای خارجی نیز بازدیدکنندگان بسیاری دارد.
اعتقاد و باور مردم به مراسم نخل‌برداری، این مراسم را به یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های عزاداری این استان تبدیل کرده است و شور و شوق به امام حسین (ع) و خاندان و یاران ایشان در این مراسم به چشم می‌خورد.
این مراسم به طور معمول در روز دهم محرم و بعد از بجا آوردن نماز ظهر عاشورا برگزار می‌شود، اما مراسم نخل‌برداری در نقاط مختلف استان یزد با توجه به برداشت‌ها و سمبل‌های نخل‌ متفاوت است.
نخل که چوب‌بستی بزرگ به شکل برگ درخت است، برای مردم یزد نماد عزاداری امام حسین (ع) و در خارج از حسینیه‌ها و تکایای بزرگ در طول سال معمولاً نخلی بزرگ نگهداری می‌شود، اما در این میان نخل‌های مسجد جامع، حسینیه شاه‌ولی تفت، حسینیه مهریز، مجموعه امیرچخماق و ... از معروف‌ترین نخل‌های استان به شمار می‌روند.
برای برگزاری این آیین ویژه کار سیاه‌پوش کردن نخل و تزئین آن با آینه و گل و نخ‌های رنگی تقریباً از نخستین روزهای ماه محرم آغاز می‌شود و جوانان با شور و شوق خاصی این کار را انجام می‌دهند و البته این اقدام هر ساله با مراسم ویژه‌ای آغاز می‌شود.
یکی از روسای هیأت‌های مذهبی استان یزد در مورد مراسم نخل‌برداری به خبرنگار فارس گفت: «نخل» به عنوان تابوت امام حسین (ع) شناخته می‌شود که چوب بستی عظیم به شکل برگ درخت است، اما شباهتی به برگ درخت خرما ندارد.
حسین اسلامی اظهار داشت: در ایام محرم نخل را با پارچه سراسر سیاهپوش می‌کنند و از آن صدها شمشیر، قمه و خنجر برهنه آویزان می‌کنند. این نخل تزئینات دیگری نظیر آینه، میوه، پولک‌های مختلف، منگوله‌های تزئینی، دستمال‌های ابریشمی رنگی نیز دارد که در دو طرف نخل بسته می‌شود.
وی افزود: در دهه اول محرم و یا در دهه آخر صفر، نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آنگاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد.
اسلامی ادامه داد: مراسم نخل‌‌برداری در بسیاری از شهرهای یزد مختص روز عاشوراست و در روزهای دیگر نخل‌برداری انجام نمی‌شود.
وی ادامه داد: این مراسم هرسال با روضه‌خوانی، سینه‌زنی، عزاداری، پخش نذری، ذبح قربانی و دود کردن اسفند همراه است و در شهرستان‌هایی نظیر تفت و مهریز باشکوه و عظمت خاصی برگزار می‌شود.
مسئول هیأت مذهبی مسجد نصرت‌آباد یزد همچنین اظهار داشت: نخل‌ها در دیگر ایام سال بدون تزئین در کنار حسینیه‌ها، تکایا و میادین بزرگ شهر قرار دارند و سمبل عشق و ارادت مردم یزد به امام حسین(ع) به شمار می‌روند.
در مورد پیدایش نخل و وجه تسمیه آن عقایدی بسیاری وجود دارد، عده‌ای نخل را اقتباس از خیمه مجمع حضرت موسی (ع) می‌دانند و معتقدند این خیمه با اقتباس از تابوت عهد (صندوقی که خداوند برای مادر موسی (ع) فرستاد تا او را در آن قرار دهد، بعدها این تابوت به دست قوم وی افتاد و از آن نگهداری کرده و بدان تبرک می‌جستند) ساخته شده است.
برخی نیز معتقدند، نخل به خیام حضرت امام حسین (ع) اشاره دارد و می‌خواهد خاطره خیمه‌های حرم آن امام در کربلا را مجسم کند. بسیاری نیز بر این عقیده‌اند که نخل، یادآور گهواره دو گوشواره عرش مجید، یعنی حضرت امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است، اما اعتقاد حاکم آن است که چون بدن مطهر و مقدس سالار شهیدان کربلا، حضرت امام حسین (ع) را بدون تشییع به خاک سپرده‌اند، شیعیان همه ساله به جبران آن سال، این رسم را تکرار می‌کنند و حجیم بودن نخل بیانگر عظمت و بزرگواری آن حضرت است.
بزرگی و سنگینی این نخل‌ها به حدی است که برای بلند کردن و گرداندن آن باید چند صد مرد قوی آن را از زمین بردارند و بر دوش گیرند و حمل کنند.
هنگام نخل‌گردانی یکی از سادات بر بلندای نخل قرار می‌گیرد و با صدای ضربات سنج و یا حسین(ع) نخل‌گردانان را هدایت می‌کند تا نخل با هماهنگی مردان از زمین بلند شود و به گردش درآید.
یکی از کارشناسان فرهنگی نیز در این باره به خبرنگار فارس گفت: بر خلاف آیین و سنتی که شاید در بسیاری از شهرها و استان‌های کشورمان در حال فراموشی است، نخل‌برداری مردم یزد هرگز به دست فراموشی سپرده نشده و مردم این استان هر سال این مراسم را با شکوه ویژه‌ای برگزار می‌کنند.
محمدحسین شایق اظهار داشت: این سنت از دیرباز در میان مردم استان یزد رواج داشته و امروز تقریبا 90 درصد مردم این استان در نقاط مختلف در مراسم نخل برداری شرکت می‌کنند.
وی افزود: علاوه بر مسلمانان و شیعیان استان یزد، حتی زرتشتیان نیز احترامی ویژه برای مراسم نخل برداری قائل هستند و در برخی محلات حتی دیده شده که نذوراتی نیز از سوی آنها هنگام نخل‌برداری در میان مردم توزیع شده است.
شایق خاطرنشان کرد: قدمت و پیشینه مراسم عزاداری مردم یزد همچنین جذابیت و شور و اشتیاق مردم به خاندان حضرت رسول (ع) به حدی است که این مراسم در فهرست مراسم‌های ملی سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است.