در حالی که کشورهای 1+5 آماده می شوند تا بر اساس بسته پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران، مذاکراتی را با ایران پیرامون مسائل مطرح شده در این بسته در مهر ماه برگزار کنند، صدا و سیما در اقدامی کم سابقه اقدام به پخش مستندی تاریخی پیرامون فراز و
این مستند از آنجا اهمیت ویژه یافت که با نقل قول های ناب و ناگفته بسیاری از مسئولین حال و گذشته پرونده هسته ای ایران و بسیاری از مقامات غربی همراه بود.
این در حالی است که در موارد مشابهی که کارشناسان سیاست خارجی به انتقاد از روند دیپلماسی هسته ای اصلاح طلبان می پرداختند، با سیل پر هجم تخریب جریان رسانه ای وابسته به آنها مواجه می شد. در این مستند افشاگرانه برای اولین بار به مواردی همچون نامه
نظر به ارزش تاریخی مباحث مطرح شده در این مستند، رجانیوز ضمن ارائه گزارشی از آن، اصل این مستند را نیز در اختیار خوانندگان خود قرار می دهد.
از آغاز پرونده سازی علیه ایران تا نامه 2003 خرازی
بلافاصله پس از سخنرانی بوش در مورد خطر هسته ای ایران در سال 2001 میلادی، گروهک منافقین با برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی، به ارائه گزارشاتی از فعالیت های هسته ای ایران پرداخت که با همکاری سرویس های جاسوسی اسرائیل به دست آمده بود.
در حالی که
این رویکرد نسبت به سیاست های جدید دولت بوش، سبب شد تا در ایران، سیاست گزاران سیاست خارجی دولت اصلاحات، به امید در امان ماندن
•
•
•
•
•
•پذیرش راه حل دو کشور (فلسطین و اسرائیل)
و البته در مقابل همه تضمینات استراتژیک دولت اصلاحات به دولت امریکا، این دولت نیز باید متعهد شود:
•
•
•
•
•
اما این نامه که به سفیر سوییس در تهران تحویل داده شده بود، به جهت اعلام آمادگی تهران برای از دست دادن اکثر منابع قدرت خود در برابر خواسته های ابتدایی، آنچنان غیر قابل باور به نظر آمد که با تردید طرف امریکایی مواجه شده و از سوی امریکا پذیرفته نشد، در عوض امریکا اعضای اتحادیه اروپا به همراه البرادعی را برای افزایش فشار به ایران فرستاد.
.
نشست سعدآباد
در حالی که تروئیکای اروپایی به گفته "جان سوارز"
این درحالی بود که آژانس در تعریفی که به صورت کتبی ارائه کرد، معنای تعلیق را بسیار گسترده تر و در حد تعطیلی فعالیت های تحقیقاتی قرار داده بود.
سید محمد خاتمی در واکنش به این اقدام البرادعی تنها به "غیر اخلاقی بودن" این اقدام اشاره می کند حال آنکه نتیجه این نشست، حرکت به سمت پذیرش تعلیق کامل فعالیت های هسته ای ایران بود.
این درحالی بود که تونی بلر طی سخنانی در جمع سربازان انگلیسی در بصره با اشاره به نشست سعدآباد از نتیجه بخش بودن تهدید ایران اینگونه یاد کرد که " ما میوه پیروزی در عراق را در سعدآباد چیدیم!"
انتخابات مجلس هفتم و حرکت به سمت تغییر سیاست هستهای
اما همزمان با مخالفت های مردمی و دانشجویی با روند پیگیری پرونده هسته ای، انتخابات مجلس هفتم سبب شد
در این باره ظریف یکی از اصلی ترین دیپلمات های نزدیک به اصلاح طلبان در وزارت امور خارجه و یکی از اعضای اصلی حلقه موسوم به
اما فشار مردمی در کنار فشار غرب باعث شد تا دولت اصلاحات با انتقادات جدی در ایران مواجه شود. این موضوع را جک استراو، وزیر امور خارجه وقت انگلیس از قول سید محمد خاتمی اینگونه می گوید: "به خاتمی گفتم که شما بر روی موشک شهاب به انگلیسی نوشته اید مرگ بر امریکا و این نگران کننده است. خاتمی با خنده به من نگاهی کرد و گفت: ولی برای من آرامش بخش است، چون قبلا می نوشتند مرگ بر خاتمی. اشاره خوبی بود چون راهی را که به سمت غرب طی می کرد، با اشکال تراشی های نیروهای محافظه کار در ایران همراه بود."
سیاست هویج و چماق و به ثمر رسیدن توافق پاریس
جرج بوش برای متقاعد کردن ایران به تعلیق کامل فعالیت های هسته ای، با روی آوردن به سیاست تهدید نظامی ایران، تلاش کرد ایران را تحت فشار قرار دهد هرچند که مردم ایران در راهپیمایی تاریخی 22 بهمن از حق هسته ای ایران دفاع کردند، و در حالی که اروپا در تلاش بود تا حداقلی از مشوق ها را به ایران ارئه کند، امریکا حتی ارائه این مشوق ها از جانب اروپا را نیز منوط به توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران کرد و در این شرایط تیم مذاکره کننده ایرانی نیز به پاریس رفته و تعلیق کامل فعالیت های هسته ای حتی در حد فرآوری و تحقیقات را نیز پذیرفت.
پذیرش این توافقنامه که به تعطیلی همه مراکز هسته ای ایران منجر شد، فضای ناامید کنندهای را در میان دانشمندان هسته ای ایران به وجود آورد فضایی که دکتر قنادی رئیس پژوهشگاه انرژی هسته ای، آن را بسیار غم انگیز می خواند.
در این شرایط، تیم مذاکره کننده تلاش کرد تا اجازه فعالیت حداقل بیست سانتریفیوژ را که با فناوری داخلی ساخته شده بود، از تروییکای اروپایی کسب کند؛ درخواستی که جک استراو، واکنش به آن را اینگونه تشریح می کند: "سوار قطار بودم که گفتند خرازی می خواهد تلفنی با من صحبت کند. به او گفتم باید بعداً تماس بگیرد چون در حال حاضر در قطار هستم... من به او گفتم که توافقنامه امضا شده و تغییر در آن تقریباً غیر ممکن است."
وعیدی مذاکره کننده سابق هستهای در این رابطه می گوید: آنها می خواستند تعلیق توسط حکومتی که ادعای استقلال داشت و به دست همان حکومت صورت پذیرد، این یکی از استراتژی ها برای تضعیف جمهوری اسلامی بود.
تغییر سیاست هسته ای جمهوری اسلامی
این اتفاقات که با ماههای آخر فعالیت دولت سید محمد خاتمی همزمان بود، کار را به جایی رساند که رهبر معظم انقلاب مستقیماً وارد موضوع شدند. ایشان در جمع دانشجویان دانشگاه های یزد در دیماه 86 در این باره فرمودند:
هر چند فاطمه حقیقت جو معتقد است که خاتمی تمایلی نداشت تا فک پلمپ مرکز هسته ای اصفهان در دولت او انجام شود.
آقازاده رئیس سابق سازمان انرژی اتمی نیز در بازگو کردن آن برهه تاریخی می گوید: "فناوری هسته ای در کشور مدیون کسی جز آقای خامنه ای نیست. در آن مقطع تاریخی اگر شخص
با روی کار آمدن دولت نهم، احمدینژاد با تلاش برای مردمی کردن جنبش هستهای، به عنوان اصلیترین اهرم سیاست هستهایاش، به گفته خود روند را عوض کرد. چنانکه دیگر در هر جای ایران شعار "انرژی هسته ای حق مسلم ماست"، شنیده می شد.
با تغییر روند سیاست هسته ای جمهوری اسلامی، ایران توانست در 20 فروردین 1385 جشن تکمیل چرخه سوخت هستهای را در مشهد مقدس و در حضور نمایندگان کشورهای مختلف جهان برگزار کند.
این تغییر رویکرد سبب شد تا امریکا با تغییراتی در تیم سیاست خارجی خود، تهدیدات نظامی علیه ایران را با هدف تحت فشار قرار دادن ایران افزایش دهد، اما وقوع جنگ 33 روزه در لبنان و پیروزی حزب الله لبنان در این جنگ که تحلیلگران آن را نمونه کوچکی از جنگ احتمالی ایران و امریکا معرفی کردند، بسیاری از معادلات را به سود ایران تغییر داد.
نیکلاس برنز معاون وزیرخارجه وقت امریکا با بیان شکست پروژه تغییر رژیم در ایران در باره این پیشنهاد امریکا میگوید: "من و رایس خیلی خوشحال بودیم. چون فکر می کردیم ایرانی ها این پیشنهاد را قبول خواهند
سولانا برای ارائه این بسته به ایران آمد. او در دیداری خصوصی با لاریجانی این فرصت را بسیار خوب و طلایی خواند، با این حال
و شاید این جملات لاریجانی راز استعفای روزهای بعد او از دبیری شورای عالی امنیت ملی بود چنانکه علی رغم تمهیدات دولت امریکا برای صدور ویزای هیات 300 نفره معرفی شده از جانب
علی لاریجانی از سمت خود استعفا کرد و سعید جلیلی دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی همزمان با انتشار گزارش 16 نهاد اطلاعاتی در امریکا با موضوع تایید صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران و گزارش نسبتاً مثبت البرادعی درباره این فعالیت ها، از اثبات حقانیت ایران در موضوع هسته ای ایران سخن گفت.
تغییر لحن امریکا پس از انتشار این گزارشات، آنچنان مشهود بود که در نهایت پذیرفت بدون هرگونه پیشرفت تعلیق با ایران پای میز مذاکره بنشیند. مذاکراتی که با حضور سعید جلیلی به نمایندگی ایران در ژنو به یکی از نقاط عطف پرونده هسته ای ایران تبدیل شد. چنانکه احمدی نژاد در اظهار نظری از مختومه شدن پرونده هسته ای خبر داد.
ادعایی که به نظر می رسد با روی کار آمدن دولت جدید امریکا و حتی با وجود تحولات پس از انتخابات در ایران همچنان با جدیت پیگیری می شود، چنانکه در نشست آینده 1+5 با ایران در ترکیه، دستگاه دیپلماسی دولت دهم اعلام کرد بر سر موضوع هسته ای مذاکره نخواهد کرد.