گروه بین‌الملل-رجانیوز: دنیس راس، مشاور ویژه اوباما در مناسبات ایران و آمریکا و نماینده آمریکا در مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل و مشاور امنیت ملی رؤسای جمهور آمریکا در دوره‌های مختلف در آخرین تحلیل خود که در نشریه نیویورک تایمز منتشر شد، ضمن بررسی کوتاه ریشه‌ها و زمینه‌های تاریخی همکاری عربستان و آمریکا، به تحلیل تنش‌ها و التهابات اخیر خاورمیانه می‌پردازد و تأکید می‌کند اگرچه آمریکا، ارزش‌های حاکم بر مجموعه رفتارهای سیاست خارجی سعودی را به ویژه پس از یازدهم سپتامبر نمی‌پسندد، اما رفتارها و اقدامات این کشور را در جهت ثبات خاورمیانه و به ویژه تأمین انرژی آمریکا، مثبت می‌داند. از این روست که او، فاصله گرفتن از عربستان را غیرمعقول می‌خواند و تصریح می‌کند اعراب و اسرائیل منتظرند پاسخ آمریکا به تنش در روابط ایران و عربستان را ببینند. از سویی عربستان نمی‌خواهد حل این تنش را به آمریکا بسپارد و از سویی دیگر نیز ایران نباید گمان کند به خاطر رفتارهایش در منطقه بازخواست نمی‌شود.
تهدیدات عربستان، همان تهدیدات آمریکا
عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا، با یکدیگر شریک‌اند و البته با هم متحد نیستند. معمولاً متحدین آمریکا، هم منافع و هم ارزش‌ها را به اشتراک می‌گذارند. ما با سعودی‌ها برای مدتی طولانی هم منافع مشترکی داشته‌ایم و هم تهدیدات مشترکی شناسایی کرده‌ایم. در واقع، برای سالیان متمادی، آنچه سعودی‌ها را تهدید می‌کرده، ما را نیز تهدید می‌کرده و بالعکس.
در طول جنگ سرد، موضع ضدکمونیسم وفادارانه سعودی‌ها، آنان را به یک شریک ذاتی در رقابت ما با شوروی‌ها تبدیل کرد. آنان حمایت شوروی از رقبای منطقه‌ای خود را -چه جمال عبدالناصر در مصر و چه معمر قذافی در لیبی- در حکم یک تهدید می‌دیدند. ایالات متحده به سعودی‌ها به چشم یک نیروی ثبات‌بخش منطقه می‌نگریست، به ویژه که آنان دیگر دولت‌های متمایل به آمریکا همچون اردن را نیز تقویت می‌کردند. اما آمریکا به سعودی‌ها به عنوان تأمین‌کننده ثابت انرژی نیز تکیه داشت.
البته در این ائتلاف و مشارکت، ارزش‌ها جایی نداشت. از یازدهم سپتامبر و بدون تردید با ظهور داعش، بحث و مجادله بیشتری با رهبران سعودی بر سر قطع حمایت مالی مدارسی که تفسیر متعصبانه افراطی سلفی از اسلام آموزش می‌دهند، صورت گرفته است.
ایران؛ تهدید بنیادین عربستان
سعودی‌ها نیز اکنون در معرض تهدید داعش قرار گرفته‌اند و می‌کوشند ریشه‌های ارتباط آن را با خاندان پادشاهی قطع کنند. اما با بروز جنگ در سوریه و یمن و با قطع رابطه با ایران که اکنون برجسته شده، سعودی‌ها ایران و شبه‌نظامیان شیعه وابسته به آن را به عنوان تهدید بنیادین خود می‌دانند. ایران به ویژه پس از توافق هسته‌ای با آمریکا، آمادگی بیشتری برای به چالش کشیدن عربستان دارد. سعودی‌ها، دولت اوباما را مایل به مقابله با ایران نمی‌بینند و نگران هستند ایران از تخفیف تحریم‌های خود که به زودی سر می‌رسد، چگونه بهره خواهد برد.
اعدام شیخ نمر، خط قرمزها را زیر پا گذاشت
در واقع، با اعدام تحریک‌آمیز رهبر شیعیان عربستان، سعودی‌ها خطوط قرمز خود با ایران را زیر پا گذاشتند، چرا که در این موضوع که دولت اوباما به دلایل قابل فهمی به دنبال این نیست که منازعات شیعه و سنی در منطقه بدتر شود، تردید داشتند. اما تنها سعودی‌ها منشأ و مبدأ این منازعه‌اند؟ یا ایران در عراق، سوریه، بحرین و یمن نیز بر این التهاب دامن زده است؟ و آیا ایران با سر رسید تخفیف تحریم‌های برآمده از توافق هسته‌ای، حمایت‌های مادی بیشتری به وابستگان خود تخصیص نخواهد داد؟ تقریباً تمامی دوستان آمریکا در منطقه، چه عرب‌ها و چه اسرائیلی‌ها، خود را چنین متقاعد کرده‌اند و منتظرند تا ببینند آمریکا چگونه واکنش نشان خواهد داد؟
لحظات حساسی فرا رسیده است. فاصله گرفتن از عربستان سعودی، تردیدها و سؤالات بیشتری برای شرکای سنتی آمریکا در خاورمیانه ایجاد خواهد کرد و می‌تواند ایرانی‌ها را به این اشتباه بیندازد که آمریکا هرگز آنها را در موضوع توافق هسته‌ای یا اقدامات منطقه‌ای بازخواست نخواهد کرد. و همچنان سعودی‌ها مترصد این هستند که ببینند چگونه امریکا می‌خواهد به جای آنکه منازعات اخیر را کنترل کند یا حل نماید، به آنها وارد شوند. موضوعی که به شدت بر تعهدات آمریکا برای حفظ امنیت سعودی در منطقه تأثیرگذار خواهد بود.